Βανέσα Βενέτη – Κοττίκα
Όταν ήμουν παιδάκι και διάβαζα τι περνούσαν οι τρανς στα ’80s, καταλάβαινα εν μέρει τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν σχετικά με το θέμα της ανεργίας και σχεδόν αναγκαστικής σεξουαλικής εργασίας, από τη βία που δεχόντουσαν (και από τον απλό κόσμο, αλλά κυρίως το κυνηγητό από την αστυνομία), έως τη δυσκολία εξεύρεσης στέγης και από πολλά άλλα.
Δεν κρύβω ότι όλα αυτά που διάβαζα (ή άκουγα) τότε, συνετέλεσαν μαζί με άλλους λόγους βέβαια στο να καθυστερήσω αρκετά να ξεκινήσω, το δικό μου transition.
Όταν λοιπόν πήρα απόφαση να ξεκινήσω τη φυλομετάβαση μου, μη μπορώντας να κάνω διαφορετικά καθώς κινδύνευε η ζωή μου αν δεν το έκανα, ήξερα λίγο – πολύ τι είχα να αντιμετωπίσω..
Κάποτε (μέχρι πρόσφατα δυστυχώς) η λέξη τρανς ήταν ταυτόσημη με τις τρανς γυναίκες και συνήθως όταν τη χρησιμοποιούσαν, το έκαναν μόνο για να αναφερθούν σε κάποιο περιστατικό που συνέβαινε στη Συγγρού.
Εδώ θα πρέπει να τονίσω ότι προσωπικά τρέφω τεράστιο σεβασμό στις παλιότερες από εμένα τρανς και κυρίως σε εκείνες που ήταν στη Συγγρού και στη λεωφόρο Καβάλας (σημερινή λεωφόρο Αθηνών), καθώς εκείνες έβαλαν τις βάσεις για μια ορατότητα και έκαναν τους δικούς τους αγώνες, για να είναι έστω λίγο καλύτερη η κατάσταση σήμερα.
Έλεγα λοιπόν ότι κάποτε η λέξη τρανς, αφορούσε τις τρανς γυναίκες, ενώ οι τρανς άντρες δεν φαινόντουσαν πουθενά.
Η αλήθεια είναι ότι αυτό το φαινόμενο εμφανίστηκε γιατί δεν υπήρχε ενημέρωση γενικά, ούτε καν ανάμεσα στα πρόσωπα τα οποία αφορούσε.
Φτάνοντας στο σήμερα και μετά από πολλούς αγώνες σε παγκόσμιο, αλλά και σε τοπικό επίπεδο από φορείς, οργανώσεις, Μ.Κ.Ο, αλλά και από αγώνες που έχουν γίνει σε ατομικό επίπεδο, έχουν θεσμοθετηθεί κάποια δικαιώματα σε νομικό επίπεδο για τα τρανς άτομα, αλλά αν τα συγκρίνουμε με τα δικαιώματα που υπάρχουν σε πολιτισμένες χώρες του δυτικού κόσμου, είναι να μας πίανει απελπισία, ιδιαίτερα εμάς που είμαστε τρανς και ζούμε στην Ελλαδα.
Με τον νόμο 4491/2017 για τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, ο νομοθέτης (επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και με υπουργό τον ΔΙΚΗΓΟΡΟ στο επάγγελμα κ. Κοντονή) ενώ στη διαβούλευση οι φορείς ζητούσαν η διαδικασία να είναι εξωδικαστική καθώς τα τρανς άτομα εξακολουθούν να μην έχουν εύκολη πρόσβαση στην αγορά εργασίας, άρα το να πληρώσουν τα παράβολα και την αμοιβή του δικηγόρου, τους είναι αδύνατο, ενώ εκτός από πανάκριβη η διαδικασία μέσω των δικαστηρίων, είναι και εξαιρετικά χρονοβόρα. Παρόλα αυτά ο (επαναλαμβάνω) δικηγόρος κ.Κοντονής ως νομοθέτης επέβαλλε να απαιτείται δικαστική διαδικασία αδιαφορώντας εκτός από τα προαναφερθέντα και για τα ίδια τα δικαστήρια, τα οποία ούτως η άλλως ήταν υπερφορτωμένα από υποθέσεις.
Άλλα προβλήματα που έχει ο συγκεκριμένος νόμος είναι ότι αποκλείει τα έγγαμα τρανς άτομα, το ότι δεν αλλάζει το όνομα του γονέα στα έγγραφα των παιδιών του (αν έχει παιδιά) και ότι αποκλείει τα άτομα τα οποία είναι μετανάστες. Μιλάμε δηλαδή ξεκάθαρα για έναν νόμο του κράτους, ο οποίος χωρίζει τους πολίτες του σε δύο κατηγορίες.
Ένα τεράστιο θέμα είναι η φυλομετάβαση (transition) που πολλά τρανς άτομα έχουμε τεράστια ανάγκη να κάνουμε.
Πάρα πολλά τρανς άτομα καταφεύγουν καθημερινά παγκοσμίως σε εγχείρηση επιβεβαίωσης του φύλου τους, αφού αυτό που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση δεν τους ταιριάζει, τους προκαλεί δυσφορία και δεν είναι λίγες οι φορές που οδηγούνται σε κατάθλιψη, ακόμη και στην αυτοκτονία ενίοτε.
Ας δούμε όμως τι συμβαίνει σε προηγμένα κράτη του δυτικού κόσμου στον οποίο θέλουμε να λέμε ότι ανήκουμε ως χώρα:
Στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στην Ισπανία, στη Μάλτα, στην Αγγλία, στη Σουηδία, στη Γαλλία και στη Γερμανία ολόκληρη η φυλομετάβαση καλύπτεται από το εθνικό σύστημα υγείας του κάθε κράτους για τους μόνιμους κατοίκους του, από το στάδιο της λήψης ορμονών (συνδυασμός από αντιανδρογόνα που μπλοκάρουν τη τεστοστερόνη και οιστρογόνα για τις τρανς γυναίκες, τεστοστερόνη για τους τρανς άντρες), μέχρι το στάδιο της χειρουργικής επέμβασης.
Η Σερβία δε, έχει καταφέρει να είναι ένα από τα κέντρα αναφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο χάρη στον Dr. Sava Perovic ο οποίος ήταν πρωτοπώρος στον τομέα της συγκεκριμένης χειρουργικής επέμβασης και ήταν εκείνος που ίδρυσε το Sava Perovic foundation, το οποίο επισκέπτονται τρανς άτομα από κάθε γωνιά του πλανήτη για να κάνουν την επέμβαση, αποδίδοντας έτσι σημαντικά εισοδήματα στο Σερβικό κράτος.
Στην Ελλάδα το εθνικό σύστημα υγείας καλύπτει στον μεγαλύτερο βαθμό το κόστος των ορμονών (η ατομική συμμετοχή είναι στο 25%), όταν η διαδικασία γίνεται μέσω δημόσιου νοσοκομείου, κάτι που σημαίνει ότι ακολουθείται πιστά το ιατρικό πρωτόκολλο καθώς αυτό προυποθέτει έγκριση από ψυχίατρο επίσης του δημοσίου, που να επιβεβαιώνει ότι το συγκεκριμένο πρόσωπο υποφέρει από δυσφορία φύλου.
Αν και εν μέρει το κράτος δέχεται τη δυσφορία του φύλου ως κάτι που πρέπει να θεραπευτεί γι’ αυτό και καλύπτει τις ορμόνες, έχουμε το εξής παράδοξο: το ίδιο κράτος θεωρεί τη χειρουργική επέμβαση (η οποία θα έκανε τα πρόσωπα που την επιθυμούν, να φέρουν το σώμα με τη ψυχή τους σε πλήρη ταύτιση) ως αισθητική επέμβαση και ως εκ τούτου να μη τη καλύπτει.
Αν και υπάρχουν τρανς άτομα τα οποία δεν θέλουν να ολοκληρώσουν τη φυλομετάβαση χειρουργικά, ή ακόμη και κάποια άλλα να μη κάνουν καν λήψη ορμονών και αυτό πιστέψτε με δεν τα καθιστά λιγότερο τρανς, υπάρχουν και κάποιοι άλλοι τρανς άνθρωποι που δεν αντέχουν να ζούν με ένα σώμα που τους δημιουργεί πραγματικά δυσφορία και που ειλικρινά νιώθουν απελπισία, ειδικά δε όταν η οικονομική κατάσταση τους είναι τέτοια που απαγορεύει κάθε σκέψη για ολοκλήρωση της διαδικασίας .
Για αυτά τα άτομα δεν θα έπρεπε να υπάρξει άραγε κάποια μέριμνα;
Αν υπολογίσουμε τις μελέτες που λένε ότι οι τρανς άνθρωποι είναι μόνο το 0,10% του πληθυσμού και από αυτό το μόλις 0,10% ζήτημα είναι να επιθυμεί χειρουργική επέμβαση το μισό ποσοστό (άρα το 0,05% του συνολικού πλυθησμού), δεν νομίζω πως πιστεύει κάποιος ότι θα πέσει έξω το σύστημα υγείας, ειδικά αν εξετάσουμε τις παραμέτρους να σωθούν στη κυριολεξία κάποιες ανθρώπινες ζωές ( πχ το 2017, το «Schools Report» σε μεγάλη έρευνα που διεξήγαγε το Stonewall, ανακάλυψε πως το 45% των τρανς μαθητών έκανε έστω μια φορά απόπειρα αυτοκτονίας), ίσως το κόστος να μην είναι δα και τόσο τρομερό.
Θα μπορούσε και η Ελλάδα να αποκτήσει τη συγκεκριμένη εξειδίκευση και να το εκμεταλευτεί στα πρότυπα της Σερβίας η της Ταυλάνδης και να γίνει προορισμός για όλα τα τρανς άτομα στον κόσμο, έχω την εντύπωση ότι η Μάλτα κάτι ανάλογο προσπαθεί να κάνει, τότε πιθανότατα θα υπήρχε και σημαντικότατο κέρδος για τη χώρα μας.
Κλείνοντας, ελπίζω να σας προβλημάτισα με το κείμενο μου και να σας έδωσα να καταλάβετε πόσο δύσκολο είναι ακόμη και στη σημερινή εποχή, το να είσαι τρανς άνθρωπος στην Ελλάδα.
Βανέσα Βενέτη
