Μελωδίες που αντηχούν στο νου ενώ τριγύρω επικρατεί σιγή. Στίχοι που επαναλαμβάνονται ασταμάτητα, χωρίς κανείς να τους σιγοτραγουδά. Δεν είναι σημάδι που πρέπει να μας ανησυχεί. Είναι το φαινόμενο «earworm».

«Σκουλήκι του αυτιού» το αποκαλούν οι αγγλοσάξονες. Πρόκειται μία ενοχλητική ηχητική ψευδαίσθηση που παρασιτεί στο μυαλό μας. Δεν χρειάζεται να έχουμε ακούσει το κομμάτι πολλές φορές, ούτε καν να ανήκει στο αγαπημένο μας είδος μουσικής. Σύμφωνα με τον καθηγητή Τζέιμς Κελλάρη, οποιοδήποτε τραγούδι μπορεί να αποτελέσει ένα δυνητικό «σκώληκα». Μόλις τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες έχουν προσδιορίσει τους μηχανισμούς που καθιστούν ορισμένα κομμάτια πιο «κολλητικά» από άλλα.

Ο ελληνοαμερικανός καθηγητής Τζέιμς Κελλάρης με την ερευνητική του ομάδα στο Πανεπιστήμιο του Σινσινάτι, ήταν από τους πρώτους που το 2003 δημοσίευσαν μία ολοκληρωμένη επιστημονική μελέτη του φαινομένου. Η ακαδημαϊκή του ονομασία είναι «Involuntary Musical Imagery», ή αλλιώς «Ακούσιες Μουσικές Εικόνες» και, όπως διαπίστωσαν, «προσβάλλει» το 97-99% του πληθυσμού.

Τα πορίσματα της έρευνας κέντρισαν ιδιαίτερα το ενδιαφέρον της βιομηχανίας της ποπ μουσικής και της διαφήμισης. Δηλαδή, των δύο κατεξοχήν βιομηχανιών που επιδιώκουν την ακατάπαυστη πολιορκία του εγκεφαλικού μας κασετόφωνου.

«Εγκεφαλική φαγούρα».

Αυτός είναι ο περιγραφικός ορισμός που έδωσε ο Τζέιμς Κελλάρης στον μηχανισμό που επιτρέπει σε ορισμένα κομμάτια να εισβάλλουν στο μυαλό μας. Το δείγμα των 1.000 ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα έδειξε ότι το 73,7% των «ηχητικών σκωλήκων» είναι τραγούδια με στίχους, ενώ μόλις το 7,7% είναι σκέτες μελωδίες χωρίς στίχους. Άντρες και γυναίκες είναι εξίσου επιρρεπείς στη μεταδοτικότητά τους. Ωστόσο, οι γυναίκες τείνουν να παιδεύονται περισσότερο να βγάλουν τη μελωδία από το κεφάλι τους.

Σε αντίθεση, με την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι τα χορευτικά και τα ποπ τραγούδια με τον ανεβαστικό ρυθμό και τους απλοϊκούς στίχους τείνουν να «κολλάνε» πιο εύκολα. Σύμφωνα με τον καθηγητή Κελλάρη, όλα τα είδη μουσικής μπορούν να γίνουν εξίσου κολλητικά.

Η κολλητικότητα ενός κομματιού σχετίζεται κυρίως με προσωπικά βιώματα. Άλλοτε πυροδοτείται από εμπειρίες που το άτομο έχει συσχετίσει με ένα συγκεκριμένο τραγούδι. Άλλες φορές από μία απλή λέξη, από συναισθήματα, τοπία, πρόσωπα. Η λίστα του Κελλάρη δεν υπέδειξε κάποιο συγκεκριμένο μουσικό μοτίβο, πέρα από τη δημοτικότητα. Κι αυτό είναι εν μέρει λογικό. Όσο πιο δημοφιλές είναι ένα κομμάτι, τόσο περισσότεροι άνθρωποι το γνωρίζουν. Επομένως τόσο το πιθανότερο να κολλήσει σε περισσότερα άτομα.

Ο επαναλαμβανόμενος ρυθμός και στίχος είναι ο δεύτερος πιο σημαντικός παράγοντας. Ωστόσο δεν αρκεί η επανάληψη μιας οποιαδήποτε μελωδίας.

«H αποτελεσματικότητα βασίζεται και στην επανάληψη, ακριβώς όπως τα διαφημιστικά τζινγκλ. Αν ένα μουσικό κομμάτι έχει ποικιλία στη σύνθεσή του, δεν αφομοιώνεται εύκολα», εξηγεί ο καθηγητής. Πιο πρόσφατες έρευνες συγκεκριμενοποίησαν το μοτίβο της επανάληψης. Δεν αρκεί η απλή επανάληψη μιας οποιαδήποτε μελωδίας. Ασφαλώς η μελωδία πρέπει να έχει στοιχεία που να την κάνουν να ξεχωρίζει από τον σωρό.

Τα αντίδοτα

Ο Κελλάρης υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει διαπιστωμένη μέθοδος για να μας «ξεκολλήσει» ένα τραγούδι. Άλλοι ερευνητές τον αμφισβητούν.

Ένα διάσημο «αντίδοτο» είναι να ακούσεις το κομμάτι από την αρχή μέχρι το τέλος. Άλλωστε, το μυαλό μας τείνει να επαναλαμβάνει το πολύ 30-40 δευτερόλεπτα. Μία διαδεδομένη λύση είναι να συμπληρώσεις το μέρος που λείπει, έτσι ώστε να ησυχάσει από την ατέρμονη αναζήτηση του τέλους.

Μία έρευνα του Πανεπιστημίου του Reading το 2015, έδειξε ότι το μάσημα τσίχλας είναι εξίσου αποτελεσματικό. Αποσπά τους μηχανισμούς βραχυπρόθεσμης μνήμης που ευθύνονται για τα επαναλαμβανόμενα ηχητικά μοτίβα του μυαλού.

Μία πιο ψυχοκεντρική τεχνική είναι να επικεντρώσουμε τη σκέψη μας στα βαθύτερα αίτια που μας έχει κολλήσει το συγκεκριμένο τραγούδι.

Τέλος, πολλοί υποστηρίζουν ότι υπάρχουν ορισμένα τραγούδια-αντίδοτα. Το άκουσμά τους, σύμφωνα με πολλούς, μπλοκάρει όποιο άλλο ηχητικό παράσιτο έχει εισβάλει στον εγκέφαλό μας. Τα διασημότερα είναι το «God Save the Queen» και το «Happy Birthday».

Πηγή: mixanitouxronou.gr